Vấn đề ở đây là, một người hoàn toàn có thể sử dụng Windows Manager mà không cần tới Desktop Enviroment và nhưng 1 Desktop Enviroment nhiều khi lại cần 1 Windows Manager đến một mức nào đó để hiện chương trình :(. Việc thay đổi những thứ như viền trang trí xung quanh cửa sổ chương trình, các nút tắt, thu nhỏ, phóng to lại hay được quản lý bởi Windows Manager.
Vì thế, nếu những ai đi theo lựa chọn sử dụng giao diện một cách tối thiểu nhất có thể (sử dụng Terminal Emulator để làm hầu hết mọi thứ, bar, dock không dựa vào GTK hay QT) thì thường chả cài Desktop Enviroment mấy.

Tuy thế, với tư cách là một thằng vẫn còn là con người trên cõi thế gian này, hãy cài Desktop Enviroment cho em trừ khi các bác phát dại mà tự đọc và chỉnh config bằng vim trên tất cả mọi thứ.
Người thường chia WM, DE làm 2 mục để liệt kê cho dễ, nhưng riêng em sẽ liệt kê kiểu này.
Những DE, WM nên đi kèm với nhau:

• Gnome và Mutter: Gnome là Desktop Enviroment và Mutter là Windows Manager, Gnome Foundation hiện tại đang chịu trách nghiệm phát triển cái DE và WM này, đồng thời cũng phát triển GTK. Với Mutter, khả năng có thể cài đặt plugin và extension cùng với Gnome shell cài mặc định là điều khiến Gnome được ưa chuộng đến cái mức mà cả Linus, vâng, cha đẻ của cái Kernel Linux sử dụng (ông chuyển từ XFCE sang KDE rồi về Gnome). Vì thế, nếu đã là Gnome và yêu quý những thứ như Dash to Dock hay đại loại, đừng bao giờ bỏ Mutter. Tuy thế, Gnome Foundation lại gặp phải rất nhiều chỉ trích vì liên tục loại bỏ những thứ khá đỗi quen thuộc với người dùng nhưng miễn là các plugin đi kèm với mutter có thể dùng được thì vấn đề không lớn lắm.
• KDE và KWin: Phải thú thật một điều, bộ đôi DE, WM này lại được yêu thích vì nó là cái thằng duy nhất khiến một Distro Linux nhìn không khác gì một cái con Mac dễ dàng nếu không nhìn kỹ. Và, KWin phải nói là một trong những WM có rất nhiều thủ đoạn, những thứ như: Khiến cho compositor bỏ qua việc render 1 chương trình nào đó nhằm loại bỏ việc bị khóa chăt 60fps, hỗ trợ blur hoàn hảo và sử dụng Qt làm framework khiến nó đôi khi cũng được cài cùng các DE khác. Về phía KDE có hỗ trợ Wayland thậm chí mặc định có những thứ như Terminal hay File Manager nhìn qua trông có vẻ đầy đặn hơn Gnome và thậm chí cái thằng này cực kì thân thiện với những ai dùng máy tính chuyển qua từ những DE như Cinnamon hay thậm chí Windows khiến nó trở thành một đối thủ rất tốt với Gnome. Nhưng Kwin, KDE sẽ chỉ tuyệt với nếu đi cùng với nhau. Lý do là 2 thằng này có những bộ theme đi đôi với nhau và không thể dùng tại DE/WM nào khác nên thường không thể bỏ được. Tuy nhiên, cái quan hệ này bớt chặt hơn Gnome một tẹo. Nếu ai vẫn muốn dùng riêng KWin vì những thứ nó đem lại thì vẫn có thể xin mời.

Những thằng DE, WM tách nhau ổn:

• Xface: Lý do thằng này không đề cập đến Xfwm4 là do cho dù Xfce đang ở ngưỡng của “ông hoàng của sự nhẹ, ổn định” là vì Xfwm4 nhìn chung vẫn thua xa với các WM khác được thiết kế nhẹ tương đương nhưng vượt trội về mặt tùy biến. Và nếu KDE và Gnome là 2 thằng sumo thì thằng Xfce ăn ram cực nhẹ. Một chiệc máy Arch Linux, cài Xfce vào chiếm khoảng 350MB ram (thậm chí chưa đến 200MB) khi mới khởi động. Và với việc Xfwm4 và Xfce không dựa vào nhau nhiều (tuy có cài cùng nhau) như 2 em trên thì việc bỏ Xfwm4 và sử dụng 1 Windows Manager khác đi kèm là điều khá phổ biến.
• Openbox:  Nếu ai kêu đây là lựa chọn số một về mặt Windows Manager để thế chỗ Xfwm4 hay bất kì 1 Windows Manager nào khác hay để chạy riêng không dùng 1 Desktop Enviroment nào thì thằng này cũng chẳng phản đối được. Tuy cái diện mạo trông có vẻ cổ lỗ (thậm chí không có compositor để hỗ trợ opacity hay blur etc) nhưng Openbox lại mang đến rất nhiều công cụ đề tùy chỉnh viền cửa sổ chương trình, thậm chí khuyến maĩ thêm cả 1 cái menu để mở chương trình trong khi vẫn cực kì nhẹ. Đã từng thử chạy riêng em này và nó có thể chưa chạm mức 100MB khi mới khởi động. Nói chung, cho dù đi kèm với ai đó hoặc chơi riêng, em này chấp tất.
• i3: Chào mừng đến với cánh cửa của Tiling Windows Manager. Yep, Tiling windows Manager có nghĩa là gì. Khác với kiểu quản lý cửa sổ bằng cách truyền thống trên Windows, Mac, hãy quên hết tất cả những thứ như nút tắt màn hình, phóng to, thu nhỏ và con chuột, những điều đó được thay thế bằng cả cái bàn phím của mình, đó chính là Tiling WM. Nếu ai là những người cực kì thích sử dụng hotkey và khá ghét việc đưa tay dùng chuột, i3 thường là bước khởi đầu. Và như openbox, tuy thiếu một giao diện để tùy chỉnh và người rice mới sẽ phải học cách đọc config một chút, nó có thể di kèm với 1 DE hoặc dùng riêng trong khi vẫn khá nhẹ. Cũng phải nhắc thêm là có một đàn em của i3 là i3-gaps, căn bản là i3 mặc định không để khoảng trống giữa các cửa sổ chương trình, i3-gaps cho phép tùy chỉnh cái này.
• bspwm: Cái thằng WM này chuyên được nói cạnh i3 và cũng là một trong những WM thằng này yêu thích nhất. bspwm với bản update hiện tại có một cách quản lý cửa sổ logic và khoa học, dễ làm quen hơn i3 nhiều. Thậm chí, bspwm cũng dựa vào shell script nhiều hơn là i3 khiến cho việc quản lý bố cục file hợp lý hơn là i3. Tuy không có gì nhiều để nói về thằng này lắm vì nó chứa những gì mà một Tiling WM có, nhưng dẫu sao, cũng là một lựa chọn rất đáng để thử.
• herbstluftwm: Như 2 thằng trên, nhưng thật sự, thật sự thú vị để dùng vì mọi thứ đều phải xử lý thông qua script. Và ok ok, tuy là cái này hơi khó để học dùng, nhưng khi mọi thứ đã đâu vào đó. Việc quản lý cửa sổ, trang trí cửa số nhìn trông khá ngầu và có thể khiến bạn bè, đồng nghiệp phát hoảng. Ngồi ghế máy, mở vài terminal ra, nhìn xung quanh, mỗi lần dùng em này, hãy chắc mẩm rằng màn hình mình nhìn nó sexy hơn nhiều những ông khác. Và một lần nữa, có thể dùng riêng ra hoặc đi kèm với 1 DE nào đó, không sao cả.
• AwesomeWM: Thằng này là lv C++ trong giới ricing. Phải dồn rất nhiều não để học, nhưng sau đó, Windows Manager này lại mở vô vàn khả năng sáng tạo, Awesome đi theo đúng cái tên “tuyệt với” của nó với vai trờ là 1 Dynamic Window Manager – Tức là kết hợp tính năng giữa một Floating WM (như Kwin, Openbox, Mutter,..) và 1 Tiling WM (như i3, bspwm, herbstuft). Một thằng rất khó để nhai và tốn thời gian để học. Nhưng này, cái thứ này nếu làm chủ được. Thì thành quả là 1 tác phẩm nghệ thuật.

Phew, viết nhiều quá, ngủ trưa được rồi. Nói chung, việc chọn DE, WM ra sao cũng sẽ luôn tùy vào sở thích cá nhân, và không phải cái gì quá đồ sộ như Awesome cũng tốt. Mẹo ở đây là rice tốt nên vẫn dựa vào thói quen làm việc. hãy thử dùng lần lượt những DE, WM này và sau đó nghĩ xem mình cảm thấy thoải mái nhất với thằng nào sau 1 thời gian làm quen rồi mới quyết định rice. Ảnh dưới là rice AwesomeWM của u/EmpressNoodle, một trong những người làm rice bát mắt nhất thằng này từng thấy.

Mọi góp ý hay băn khoăn gì các bác cứ để dưới comment, em sẽ cố trả lời.
Những bài chi tiết về từng loại DE, WM, cách cài các kiểu sẽ có trong tương lai. Đây mới chỉ là bài giới thiệu sơ qua thôi ạ.